ارکیده ها امروزه در تمام دنیا بخصوص اروپا، آمریکا و آسیای دور از پر فروشترین و جذابترین گیاهان برای خانه ها، آپارتمان ها، رستوران ها، هتل ها و مراکز عمومی دیگر هستند. این محبوبیت به دو دلیل حاصل شده است. اول اینکه این گیاهان بسیار کم توقع بوده و با نگهداری اندکی به محیط خو میگیرند. و از طرف دیگر وقتی گل دهی بکنند گل هاشان تا ماه ها زیبا و درخشنده باقی می ماند (حدود سه تا شش ماه بسته به محیط و شرایط) فصل گلدهی و زمان گلدهی ارکیده ها متفاوت است معمولا از دسامبر (دی ماه) شروع می شود و چند ماه گل دارند. پس از گلدهی مدتی استراحت و بازسازی نیاز هست تا دوباره به گل بنشیند. در خانواده اركیده ها گونه های گیاهی بسیار متنوعی وجود دارند. تا به حال حدود 1200 گونه متفاوت از اركیدهها شناخته شده‌اند. در كشور ما حدود 12 تا 15 رقم مختلف از اركیده ها كشت می‌شوند.
برای پرورش و نگهداری اركیده ها شرایط نسبتاً اختصاصی لازم است یعنی نمیتوان آنها را در كنار گیاهان برگ سبز نگهداری كرد، بلكه احتیاج به گلخانه‌های اختصاصی دارند.فرم های قدیمی اركیده روی یك سرخس بهنام اوسموندا پرورش داده می شدند. این سرخس یك سرخس اروپایی است كه گیاه را بر روی بقایای تخمیر شده آن پرورش میدادند. امروزه پرورش اركیده بر روی الف)سنگریزه، ب) پشم سنگ ج) پوكه های معدنی صورت می‌گیرد. هر عاملی را كه بتوان از آن به عنوان یك تكیه‌گاه استفاده كرد برای نگهداری ریشه های سطحی و ضعیف اركیده هامناسب است.به كمك یك حایل یا نگهدارنده مثل پوكه معدنی یا سنگریزه، عناصر غذایی را برای اركیده مصنوعاً فراهم كرده و سپس آنها را مورد تغذیه قرار می‌دهیم. كاتلیا گیاهی از خانواده اركیده است كه به راحتی با شرایط محیطی سازگار می شود. گیاهان خانواده اركیده بوسیله‌ی اندام جنسی تولید بذر می كنند. گلهای این گیاه دارای اندام نر و ماده می‌باشند. اما بذر این گیاهان فوقالعاده كوچك بوده و شباهت زیادی به هاگ دارد و فاقد اندوخته غذایی می‌باشد. بذرها را در محیط های كشت غذایی نظیر كشت بافت پرورش میدهند. گیاهان خانواده اركیده به وسیله تقسیم بوته تكثیر می شوند.
برای نگهداری ارکیده پس از تکثیر و جدا کردن آن ابتدا یک بسته سنگ ریزه ی استریل یا یک بوکه معدنی را آماده می کنند. از آنجا که بستر باید عاری از هرگونه الودگی های قارچی و بیماری باشد، ابتدا آنها را ضدعفونی می كنند. گاهی به منظور جلوگیری از برخی مشكلات مقداری زغال به این سنگ‌ریزه‌ها یا دیگر نگهدارندهها اضافه میكنند. بعد از استقرار گیاه در گلدان یا در بستر كاشت اصلی، آنگاه آنرا در معرض نور كامل و غیر مستقیم قرار می دهند. نكته مهم و قابل توجه در پرورش اركیده، وجود درجه حرارت ثابت و كاملاً یكنواخت است. این گیاه به طور ثابت به درجه حرارت خنك در حدود 18 تا 20 درجه سانتیگراد در شبانه روز احتیاج دارد. نكته دیگر اینست كه گلخانه های تولید اركیده باید از تهویه مناسب برخوردار باشند. كه بیشتردارای سیستم فن Fan می‌باشند. بعد از پرورش گیاه،گلهای اركیده با دم‌گل های نسبتاً كوچك ظاهر می شوند. گل ها به صورت چندتایی روی یك دم‌گل 5 تا 10 سانتیمتری قرار دارند. زمان برداشت اركیده ها هنگامی است كه گل ها كاملاً شكفته شده باشند ولی از زمان شكوفایی آنها خیلی نگذشته باشد. اركیدهها جزء دسته هایی هستند كه در حالت غنچه قابلیت شكوفایی كامل را ندارند، لذا بعد از برداشت گل ها در صبح زود و دسته بندی آنها بهتر است كه آنها را در كپسول های خاصی كه به این منظور ساخته شده اند و تا نیمه دارای مواد نگهدارنده هستند قرار بدهند. در این صورت است كه عمر گل بریده تا حدود 10 روز بالا میرود. بعد از پایان دوره گل دهی یا فاز زایشی، گیاهان را به یك استراحت اولیه می برند. این استراحت باید در درجه حرارت ثابت گلخانه صورت بگیرد و تغذیه نیز به همراه آب آبیاری برای این گیاهان ادامه پیدا كند. نكته قابل توجه اینست كه نوع تغذیه و فرمول غذایی را كه در این مرحله برای گیاه استفاده می كنند با عناصر غذایی در مرحله گل دهی یا قبل از آن متفاوت است، و فرمول های غذایی جداگانه ای برای مراحل مختلف رویشی گیاه استفاده میشود.
عوارض و درمان
جوانه‌ها در شب صدمه می‌بینند: عامل آن حشره تریپس است، با سم حشره‌كش گیاه را هر هفته یك بار سمپاشی نموده تا علایم برطرف گردند، ممكن است بجای ماندن قطرات آب حاصله از غبار پاشی روی گل ها همین علایم را بوجود بیاورند.
گل ها ظاهر نمی‌شوند: گلدان ها خیلی بزرگ است، در كاشت‌های بعدی حجم گلدان ها را متناسب با وضع گیاه انتخاب نمایید.
در زمستان گیاه سیاه میشود: شب ها هوا سرد است گیاه را به محل گرمتری منتقل نمایید و یا اینكه صدمه مربوط به استفاده از مواد شیمیایی براق كننده است از آنها استفاده نكنید.
زخم های پنبه‌ای شكل سفید رنگ روی برگ ها و قاعده آنها تشكیل شده است: عامل آن حشره آفت است، گیاه را با سم حشره‌كش نفوذی هر چهارده روز یك بار سمپاشی نموده تا علایم برطرف گردند.
اگر چه رطوبت كافی است ولی برگ ها و گل ها خشك می‌شوند: عامل آن اشعه مستقیم آفتاب است گیاه را به محلی با اشعه غیر مستقیم ببرید.
غنچه‌ها منقبض شده و خشك می‌شوند: هوا گرم و خشك است، هر دو روز یكبار با آب ولرم و بدون املاح غبارپاشی كنید، با قراردادن گلدان ها در گلدان ها بزرگتر و پر نمودن حد فاصل دو گلدان ها را با پیت و یا خزه مرطوب رطوبت دایمی و پایدار ایجاد نمایید.
برگ ها قهوه‌ای شده و گیاه در حال خشكیدن است: خاك خیلی خشك و گیاه تشنه است، گلدان ها را به مدت 15 دقیقه درون سطل پر از آب قرارداده و سپس خارج كنید.، خاك را در تابستان همیشه مرطوب نگه دارید، اجازه ندهید آب اضافی در گلدان ها باقی بماند.
رشد گیاه متوقف است: هوا سرد است گیاه را به محل گرمتری منتقل نمایید.
سطح برگ ها و گل ها دارای تار عنكبوت است: كنه ریز قرمز عامل آن است، با اسفنج و یا پارچه پشت برگ ها را تمیز و گیاه را طبق دستور با سم كنه‌كش سمپاشی نموده تا علایم برطرف گردند، تأمین رطوبت در كاهش آفت موثر است.
برگ ها می‌ریزند: آبیاری بیش از اندازه و خاك باتلاقی شده است، زهكش را بازدید و آب اضافی گلدان ها و زیر گلدانی را خارج نمایید.
شرایط نگهداری عمومی خانواده ارکیده به اختصار
نور: نور غیر مستقیم كنار پنجره را ترجیح میدهند. گیاه را در تابستان در معرض نور مستقیم آفتاب قرار ندهید. حداكثر درجه حرارت در تابستان 27 درجه سانتیگراد ودر زمستان 10 در جه سانتیگراد آبیاری: در تابستان هفته ای دو بار و در زمستان هفته ای یكبار آبیاری كنید. ارکیده ها دوست ندارند تا مرز خشکیدگی و پژمردگی (Wilting) بیآب بمانند. گلدانها قبل از خشک شدن باید آبیاری شوند و صبر شود تا دوباره تقریبا نزدیک به خشک شدن برسد تا مجددا آبیاری انجام شود. غنچه ها و شکوفه ها را نباید آب بزنید که عمر گل ها را کم میکند.
تغذیه: از اول فصل رشد تا زمان پژمردگی گل ها گیاه را با مواد غذایی مصنوعی تغذیه نمائید بعدازپژمرده شدن گل ها تا بهار آینده تغذیه را متوقف نمائید. کودهایی که به مرور تجزیه و آزاد شوند یا کودی با ترکیب ۱۴-۱۴-۱۴ درصد متشکل از NPK (همراه با سایر عناصر کم*مصرف مورد نیاز) به صورت ماهانه با دوز یک در هزار یا نیم در هزار برای رشد گیاه مفید خواهد بود. در گلخانه های حرف های در زمان گلدهی میزان فسفر را افزایش میدهند مثلا” از کود ۲۰-۳۰-۱۰ استفاده میکنند. همچنین در طول ماه های زمستان کود آبیاری را کم میکنند. از طرف دیگر پیشنهاد می شود در زمانی که گیاه شکوفه دارد کودآبیاری انجام نشود.
خاك: مخلوط های مختلفی برای انواع اركیده ها استفاده میشود:
مخلوطی از خزه اسفاگنوم+ خاك لوم + پیت + شن
كود دامی پوسیده + زغال + سبوس برنج + خاك برگ
خزه اوسموندا
تورب +خاك اره + شن + نیترات آمونیوم
تعویض گلدان: هر دوسال یكبار بعد از گل دهی
محل مناسب برای اركیده نوع سمبیدیوم در سردترین نقطه منزل و به دور از آفتاب گرم است.
هوای گرم برای اركیده نوع واندا ضروری است .
اركیده نوع ادونتوگلوسوم یكی از مشهورترین اركیده ها می باشد.
اركیده نوع كاتلیا برخلاف نوع سمبیدیوم به جای گرم و مرطوب نیاز دارد و همچنین به نور بیشتری نیاز دارد.
کشف ترفند عجیب گیاه ارکیده برای گرده افشانی
محققان در یک تحقیق عجیب و جالب دریافته‌اند که برخی از انواع گل ارکیده برای جلب توجه حشرات نر از بوی حشره ماده تقلید میکنند تا از این طریق به گرده افشانی خود رونق دهند. به گزارش ایسنا، محققان با انتشار مقاله ای در مجله بیولوژی تکاملی بی ام سی خاطر نشان کردند که جفت گیری دو گونه از این ارکیده ها برای تولید یک نسل هیبریدی جدید منجر به تولید عطر جدیدی از این گل می شود. این رایحه جدید هیچ تأثیری روی زنبورهای عادی و تنها ندارد اما جذابیت فوق العاده بالایی برای گونه های دیگری از زنبورهای وحشی دارد که هرگز با گونه های والد این ارکیده ملاقات نکرده اند. این پژوهش از سوی محققان سوئیسی و ایتالیایی انجام گرفته است. این ارکیده های هیبریدی چون بوی زنبورهای ماده را از خود تولید می کنند برای زنبورهای نر جذابیت فوق العادهای دارند و در نتیجه به گرده افشانی و تکامل گیاه کمک فراوانی می کند. محققان می گویند که این مکانیسم گرده افشانی تاکنون فقط در خانواده گیاهان ارکیده شناسایی شده است.
